Mooi was het. Om midden in de zomer een week lang ‘Boekjesmaken’ als antwoord te hebben op alle gekkigheid in de wereld. De oorlog in Oekraïne, de energieprijzen, het klimaat, de aardbevingen in Groningen en de ‘superradar’ die de NAVO in het Friese Wier heeft neergeplant, op een paar honderd meter van het huis van boekbinder Wytze Fopma.
Boekjesmaken.
Dat deden we 6 dagen op rij. De ‘bindweek in Friesland’ had ik het in mijn nieuwsbrief genoemd, toen ik mensen uitnodigde daar tijdens de week een dag aan mee te komen doen. Eigenlijk was het meer de ‘vergaarweek’. We hebben vooral alle bladzijden van het boek op de juiste volgorde gelegd. Zodat het daarná gebonden kan worden, of nog preciezer: gelijmd, schoongesneden, en in de band bevestigd.
Op de foto hieronder zie je de beginstand op dag #1 van de bindweek. Twee lange lege tafels in de lengte, en een derde in de breedte. Daarachter een snijmachine (op de foto: links in de verte met het TV-schermpje bovenop) en een schudtafel (rechts met de twee gele lijnen). Onder de lange tafels zie je 12 pallets met drukvellen klaarliggen. Die vertegenwoordigen samen 2/3 van het boek – blz. 49 t/m 144 – en dat dan 600x. Elke pallet bevat 600x hetzelfde drukvel, met elk steeds 8 portretten.
Waar zijn dan bladzijde 1 t/m 48? – Die waren al eerder vergaard, dus dat hoefden we tijdens deze bindweek niet meer te doen.
Drie delen
We vergaren het boek in drie delen: blz. 1 t/m 48, 49 t/m 96 en 97 t/m 144. Die stapelen de drie delen op drie pallets, waarna we ze uiteindelijk controleren en samenvoegen tot hele boekblokken.
Het is een beetje ingewikkeld verhaal. Je mag ook gerust eerst (of alleen) plaatjes kijken om een indruk te krijgen. Ik vind het voor mezelf, betrokkenen en mogelijk toekomstig geïnteresseerden leuk om deze making-of deelbaar te maken en voor de toekomst te houden. Vandaar toch / ook alle tekst…
*
Ik logeerde tijdens de bindweek op de camping in Wier, aan het einde van de straat waar Wytze woont. ’s Ochtends rond 7 uur fietsten we dan naar de binderij in Leeuwarden, of namen we de auto. De werkdagen begonnen om 8 uur, de mensen die mee kwamen helpen sloten om 9 uur aan.
In het eerste uur ruimden we eventuele rommel van de dag ervoor op. Snij-afval bijvoorbeeld. Ook verplaatsten we stapels drukvellen van onder de tafel naar boven de tafel, als ‘werkmateriaal voor de dag’.
Grote drukvellen
Bij de eerste tafel kwam dan iemand te staan die de eerste drie drukvellen van een derdedeel op elkaar legde, bij de tweede tafel iemand die drukvel 4, 5 en 6 toevoegde. Een grappig klusje, het vergde steeds wat handigheid om de grote drukvellen per 1 van de stapel te lichten, en ervoor te zorgen dat er geen dubbelingen ontstonden of vellen ontbraken.
Aldus ontstond aan het einde van de lange tafel een groeiende stapel van sets van 6 opeenvolgende drukvellen.
Onderstaand een paar impressies van dat eerste stadium:
Fardau vergaart drukvellen. 
Alfred vergaart drukvellen. 
Op de voorgrond een stapel drukvellen, klaar om gesneden te worden. 
Wytze verplaatst een paar stapels drukvellen naar de schudtafel en maakt ze klaar om gesneden te worden. 
Een stapel in de snijmachine, onder toeziend oog van mijn neef Tjeerd en zijn kinderen.
Eens in de zoveel tijd, als die stapel groot genoeg was geworden, versneed Wytze de drukvellen op de snijmachine tot individuele portretten. In de lange richting van de portretten waren ze omwille van de precisie al voorgestanst (op de zwarte lijnen die je ziet). Nadat Wytze ze had gesneden, konden we ze van elkaar losbreken, en de tussenstukjes weggooien.
Stapels met portretten
Er ontstonden dan 8 grote stapels die steeds heel veel keer 6 opeenvolgende bladzijden uit het boek bevatten.
Van die stapels was het dan zaak dat er steeds kleine, van elkaar gescheiden sets zouden ontstaan: 1,2,3,4,5,6. En dan nog eens een set 1,2,3,4,5,6. En nog een. En zo een hele stapel. En zo de tweede stapel: 7,8,9,10,11,12. En nog een stapeltje van die, en nog een. En de derde: 13,14,15,16,17,18. Tot en met de achtste stapel, in setjes van 6: 43,44,45,46,47,48.
Als die stapels een keer af waren, dan kon je ze langslopen om van elke stapel steeds een setje te ‘rapen’, Dan nam je in je hand van stapel 8 bladzijde 43 t/m 47, daar bovenop van stapel 7 bladzijde 37 t/m 42, dan van stapel 6 bladzijde 31 t/m 36, en zo het hele rijtje af.
Wytze en Marc vergaren drukvellen, op de voorgrond pagina’s die wel gesneden zijn, maar nog niet van elkaar gescheiden 
Fardau vergaart. Voor/links pagina’s die gesneden zijn maar nog niet gescheiden, rechts zijn ze wel al van elkaar losgemaakt. 
Links zie je Irene setjes van 6 van elkaar scheiden. Ze liggen ‘getrapt’ opgestapeld. 
Wytze raapt. Steeds een setje van 6 van elk van de 8 stapels.
Derdedelen
Aan het eind van zo’n rijtje had je dan bladzijde 1 t/m 48 in de goede volgorde bij elkaar: een derde van het boek. En die stapelden we dan getrapt op een pallet. Voor elk derdedeel een apart pallet. Hier zie je hoe die pallets zich gaandeweg de week vulden:
Marc en Yvonne komen binnen, op de voorgrond een pallet met getrapt opgestapelde derdedelen (deel 2). 
Lenna bij een volle pallet derdedelen (deel 3). 
We zijn klaar met het vergaren van alle derdedelen. Links achter mij de hele pallet deel 2, rechts achter deel 3. 
Drie pallets met derde delen, klaar voor de volgende stap.
Op de laatste dag voegden we de derdedelen te samen. We controleerden dan of de volgorde klopte, er geen dubbele pagina’s waren en/of geen pagina’s ontbraken. Voorafgaand aan de drukgang had Wytze to that end blokjes op alle pagina’s laten aanbrengen, die per volgende bladzijde steeds ietsje lager staan. Zo kon je het hele boek in de hand nemen, met een handigheidje uitwaaieren, en dan zien of alle blokjes op elkaar aansloten. Zoja, dan kon ie verder verwerkt worden. Zonee – opzijgelegd.
Met het vergaren zijn we 5 van de 6 dagen bezig geweest.
Boekbanden
De andere dag, de woensdag hebben we de boekbanden gemaakt. Dat proces bestond vooral uit karton op maat snijden, stansen, gutsen en omplakken. De boekband bestaat uit 3 stukken karton. Twee stukken van 3mm dik: de ‘piramide’ zoals je het boek straks bekijkt. Het andere deel is het deel van het boek dat op tafel ligt én de rug. Daarin komt een haakse hoek van aluminium die je straks niet meer ziet.
Om dat mogelijk te maken bestaat het derde stuk karton uit twee delen die op elkaar geplakt zijn. Een deel van 1mm dik, met daarop een deel van 2mm dik, waaruit we een venster gestanst hebben. Dwars ‘door’ het venster hebben we een gootje gegutst van 2mm dik, waardoor je de rug van het boek 90 graden kunt vouwen en de aluminium hoek verborgen worden door de omplakking.
Leuke klusjes allemaal om 450x te doen, en dan met continue aandacht en in flow. Gutsen was wel spannend, met zo’n scherp mes…
Wytze snijdt karton voor de omslagen. Op de voorgrond de achterzijde en rug van het boek, met stans en guts – nog zonder aluminium hoek. 
Het aan elkaar plakken der delen. 
De boekband, inclusief venster voor het aluminium hoekstuk. Rechts op het karretje de guts-tafel. 
Wytze maakt boekblokken haaks, alvorens ze te lijmen. 
De eerste omslag, met de titel in blinde preeg, maar nog zonder boekblok.
Tentoonstelling in het Fotomuseum in Den Haag
Parallel aan dit proces aan dit alles heeft Wytze ervoor gezorgd dat er aan het einde van de week 4 boeken helemaal klaar waren. Eentje daarvan kun je sinds 6 augustus en in ieder geval nog tot en met 30 oktober als tentoonstelling bekijken in het Fotomuseum in Den Haag, omringd door alle drukvellen waaruit het boek bestaat. Die hangen rondom aan de muur. Zie hieronder een fragment uit de tentoonstelling. Welkom om m in het echt te komen beleven.
Hoe het verder gaat
De officiële ende feestelijke boekpresentatie van Whatever the Weather vindt plaats in Den Haag, gelijktijdig met mijn 43e verjaardag. Je kunt je hier alvast aanmelden, als je dat wilt.
Tussen nu en dan is Wytze in Friesland nog doende met de volgende stappen:
– Het haaks maken van de boekblokken;
– Het toevoegen van een witte pagina bovenop het boekblok;
– Het toevoegen van een dubbelgevouwen witte pagina onderop het boekblok;
– Het aan elkaar lijmen van het boekblok;
– Het opplakken van het portret dat de voorpagina vormt;
– Het schoonsnijden links, boven en rechts;
– Alle boekbanden maken (done);
– Alle boekbanden pregen.
– Alle boekblokken in alle banden lijmen.
Dat alles x432.
Waarna ik nog een keer op bezoek kom om alle boeken te nummeren, en we ze sealen en transport- en opslag klaar maken.
Een heel avontuur, is het niet?
Als je het verder mee wilt beleven, schrijf je dan graag in voor mijn nieuwsbrief Mee op Avontuur. Daarin schrijf ik er niet zo uitgebreid over als nu hier, maar kun je wel volgen hoe het project zich materiëel verwezenlijkt en hoe het zijn weg in de wereld vindt.
Ter afsluiting nog een paar sfeerplaatjes:
Wytze drukt de papiercontainer met tussenstukjes aan. 
Na het Zomergastenkijken bij Michiel en Nynke vertrek ik de volgende ochtend niet vanaf de camping in Wier maar vanuit Mantgum. 
Leeuwarden aan de horizon, vanaf de fiets. 
De container zat voortijdig vol en moest geleegd worden. 
We eten een ijsje. 
De dagelijkse lunch. Brood, kaas, worst, rucola, stroopwafels en Cup-a-Soup.
En een filmpje dat Wytze’s vriendin Anke maakt. Je ziet er gelijktijdig ongeveer alles gebeuren waarover ik schrijf. Het filmpje duurt 6 seconden. Als je een paar keer op ‘opnieuw afspelen’ klikt, zie je vanzelf het hele proces 🙂
Hartelijk dank aan iedereen die deze week mee mogelijk maakten. Door in 2018 mee te wandelen, door het boek voor te bestellen. Sanne voor dat ik hier een week voor weg kon zijn, Wytze en Anke voor de gastvrijheid, en Nynke en Michiel – en natuurlijk Alfred, Marc, Yvonne, Fardau, Irene, Lenna, Anna en Eefje voor de dagen die zij kwamen meebeleven.
Ready2Amaze! 