Ontmoeting #3, met Anook Cleonne

Het delen van ontmoeting #3 wil ik graag inleiden, met toestemming, met wat Anook zelf na afloop over onze ontmoeting schreef. Over haar eigen ervaring, en die van twee mensen die haar dierbaar zijn en ook de moeite nemen om de ontmoeting achteraf met ons mee te beleven.

———- Forwarded message ———
Från: anook cléonne <info @ anookcleonne.nl>
Date: ons 9 juni 2021 kl 09:21
Subject: wat mijn vader zei
To: Bruno van den Elshout <info @ photologix.nl>

Ha Bruno, 

Je vroeg wat ik beleefde met een 2e ( en inmiddels ook al 3e keer beleven)
Allereerst; mijn vader luisterde in de tuin zonder mij nav mijn mail die ik m stuurde en waar ik over sprak in ons dagelijkse telefoontje)

Papa vond het fijn t merken dat zijn dochter haar verhaal rustig kon doen. Hij ervoer een grote rust bij beide sprekers (zijn woorden) er was geen haast, dat vond hij fijn.

Mijn lief luisterde zelf, maar ik kon hem horen luisteren, want hij had gewoon de speakers aan,  en dat deed hij een uur lang vol overgave.

Hij zei dat mijn verhaal volwassen was geworden. Hij luisterde dus vooral naar wat ik zei.Hij ervoer dat ik mijn verhaal echt had ver”innerd”.

Ik zelf was bijna verbaasd de 2 en 3e keer hoe rustig ik was. Ik wilde echt ervaren wat jouw vragen deden, en ik kon mezelf bijna horen nadenken en  overwegen.Dat is fijn om te bemerken. De haast is er uit. Ik hoorde vertrouwen en geloof.Ik hoorde geen dissonanten, ik ervoer geen enkele keer een “ai, dat had ik anders moeten zeggen”! Maarten had gelijk, mijn verhaal is zekerder geworden. Ik heb iets op mezelf veroverd zonder dat het om strijd gaat, maar ik herken mijn hoe en waarom en wat. Dat geeft ook rust en die rust hoor ik terug.

Ik hoorde bij jou ook echte aandacht en gretigheid. Gretig naar willen begrijpen en in de vingers krijgen van mijn denkbewegingen.

Alle tijd van de wereld. Hebben én maken dus ook. Dat het tijd hebben een actie daarvoor vraagt: 

En dan, om ruimte te maken die eerst durven innemen, dát is iets wat ik ook uit ons gesprek haalde. Dat ik dit voor mezelf doe, maar wat ik daaruit haal ik dan in alle rust kan verkennen zodat ik het daarna, na het echt te hebben “verinnerd” het kan doorgeven.

Ik zou het morgen zo weer doen.

Ik heb vandaag weer een interview met een jazegger. Ik neem mijn ervaringen van en met jou met graagte weer mee.

Hoe was jouw Eiland ervaring?

Liefs, 
Anook

---

Aan de verwezenlijking van het boek JA! waarover Anook tijdens onze ontmoeting vertelt, kun je bijdragen via de crowdfundcampagne op Voordekunst:

https://www.voordekunst.nl/projecten/12039-de-kracht-van-ja

De website van Anook is www.anookcleonne.nl

Zowel Anook als ikzelf zijn erg benieuwd wat je met ons beleeft. Laat het ons graag weten, als je dat wilt! Je hoort ons hier onder:

Zelf het plaatje instappen / reflectie op Ontmoeting #2

Een warm en vredig gevoel. Ruimtelijk ook. Dat alles goed is zoals het is, afgezien nog van Hoe het is.

Daar doe ik het voor. Om dat te bereiken met een ontmoeting. Het liefst tijdens de ontmoeting al, maar zeker ook na afloop, in het herbeleven en in het delen.

Ik merk dat dat delen aan het veranderen is. Hoe ik dat doe. Met Whatever the Weather deed ik dat in de vorm van portretfoto’s waar ik zelf niet op sta, behalve op #144. Inmiddels heb ik een begin gemaakt met het maken van portretten die je niet kunt bekijken maar juist beluisteren. Het interview ‘Jezelf tegenkomen: met Coen Cuijpers naar Palermo’ was de eerste aanzet daartoe.

De stap van beeld naar geluid dus. En dan zelf het ‘plaatje’ instappen. Dat is best een hele stap. Merkte ik ook toen ik er op uit trok voor Interview #2, een ontmoeting met kunstenares Lenna van Ooijen. Met de bedoeling om met haar van gedachte te wisselen over hoe het was om 8 uur samen op het strand te wandelen om een wezenlijke ontmoeting te beleven. Lenna was in 2018 één van de eerste van uiteindelijk 145 mensen met wie ik dat deed.

Interview>gesprek>ontmoeting
Tijdens onze ontmoeting beleefde ik wat ik al eerder vaststelde. Dat de omschrijving ‘interview’ de lading niet dekt. Een interview veronderstelt dat een vraaggesprek het voornaamste is van wat er te beleven is. En dat er een interviewer is, en een geïnterviewde. En dus inherent geen gelijkwaardigheid.

‘Mislukte’ horizon in Zandvoorts Museum

De NEW HORIZON die je vanaf eind deze maand in het Zandvoorts Museum kunt bekijken als onderdeel van de tentoonstelling ‘Ode aan het Landschap’, was eigenlijk mislukt. Toch is ie uit 8.785 horizons komen bovendrijven als de ideale horizon om op dit moment te laten zien.

Hoe dat zit?

Voor elke gelegenheid waar NEW HORIZONS te zien is/zijn, wil ik beeld tonen dat aan die gelegenheid (plek, moment, sfeer) tegemoetkomt. En tegelijkertijd recht doet aan waar ik zelf ben, en waar het project is.

Zo kwam het dat de eerste tentoonstellingen van het project vooral heel kleurrijk waren, om te laten zien hoe onvoorstelbaar gevarieerd hetzelfde uitzicht kan zijn. Bij elke volgende tentoonstelling heb ik steeds rustigere horizons willen laten zien, steeds rustiger over de expositieruimte verdeeld ook. Subtieler, met meer ruimte voor de rust en ruimte waar het project me ooit om begonnen is.

Eerste tentoonstelling van NEW HORIZONS bij Broft & Van der Horst Galleries, oktober 2012
foto: Roelof de Vries

Observator
Ik ben ooit beginnen fotograferen, onbewust, omdat het zo mooi past bij de rol van observator te zijn. De ontmoeting aan te gaan met een fenomeen. Dat van zichzelf is en blijft, onveranderlijk, no matter hoe ik m me eigen maak. Ik vind dat geruststellend en voel me er veilig bij. Kom maar op. Alles uit de weg.

Op de manier waarop het ooit revolutionair was dat Caspar David Friedrich de horizon als onderwerp koos, en nog slechts een monnik nodig had om zichzelf/de kijker van de oneindigheid af te schermen: “Geen enkele artistieke compositie was ooit zo compromisloos als deze: de hoofdruimte van de foto lijkt een soort afgrond; er zijn geen grenzen, er is niets om aan vast te houden, alleen een gevoel van zweven tussen dag en nacht, tussen wanhoop en hoop.” (lees meer over dit schilderij)

Caspar David Friedrich, Der Mönch am Meer, 1808-1810
171.5 x 110.0 cm, olieverf op canvas

Latere schilders lieten ook de voorgrond nog achterwege, waardoor alleen De Verte nog overbleef. Die eerst vooral impressionistisch in beeld werd gebracht (bijvoorbeeld door Turner, Monet), later toenemend abstract (Mondriaan) of expressionistisch (Rothko). En dan toch weer extreem realistisch, in de onberispelijke fotografische monochrome Seascapes van Hiroshi Sugimoto.

Je herkent ze vast hieronder, inclusief een NEW HORIZON voor mijn persoonlijke feel-good:

• 

• 

• 

• 

• 

• 

Telkens, ook in de ingevoegde NEW HORIZON: de Verte op afstand.
En steeds een zo perfect mogelijke afspiegeling van het beeld dat de kunstenaar heeft beoogd te creëren of vangen.

Uitnodiging
Nee, dan de belemmerde verte van NEW HORIZON #3642…

Niet door een fotograaf gemaakt maar door een machine. Een beeld waarvan het kader volstrekt vast staat, maar de daadwerkelijke uitkomst volstrekt vrij is, en emergent. Zoals dat voor alle NEW HORIZONS geldt. Maar dan is dit ook nog eens een foto waarbij druppels op het glaasje van de omhuizing van de camera zitten. Duidelijk niet de bedoeling, getuige de ruitenwisser die ter voorkoming zulks op de omhuizing was bevestigd en geprogrammeerd.

Maar ineens is de verte doorbroken. In de onvolkomenheid vloeien Hier en De Verte ineens met elkaar samen. Kun je als kijker ineens in het beeld stappen, alsof je de wereld voor even door betraande ogen gadeslaat. Bewogen door wat je ziet. De wereld die je, ook als observator, mag beleven alsof je er zelf onderdeel van bent. Wat natuurlijk ook zo is, maar voor observators niet vanzelfsprekend zo voelt.

Met het tentoonstellen van deze foto nodig ik mezelf daar expliciet toe uit. Een uitnodiging die ik graag deel met wie de horizon daar komt bezoeken. Hij hangt er heerlijk groot: 1.33 bij 2 meter, temidden van werk van andere Nederlandse hedendaagse kunstenaars, van wie Daan Roosegaarde de mij bekendste is.

NEW HORIZON #3642, 31.05.2012 – 18h00

---

Te zien
De tentoonstelling ‘Ode aan het Landschap’ is te zien in het Zandvoorts Museum, van 26 mei tot en met 25 juli 2021 (data onder voorbehoud wegens coronamaatregelen). Je leest er meer over op de website van het Zandvoorts Museum.

Zelfevaluatie interview #1

Komende donderdag (8 april 2021) ga ik voor de tweede keer iemand officieel interviewen. Hoewel ik zeker weet dat ik dat tijdens de ontmoeting heerlijk ga vinden, vind ik het in de aanreis spannend en soms op het onaangename af. Zeker als ik dan nog eens terugluister naar interview #1, ‘Jezelf tegenkomen: met Coen Cuijpers naar Palermo’. Terwijl ik me van de ontmoeting zelf vooral herinner hoe heerlijk die in op moment zelf was.

Maar wat blijft daar van over bij het terugluisteren?

Of:

Wat beleef ik aan / met mezelf, en wat vertelt dat me over hoe interview #2 voor te bereiden?

Wat ik jammer/stom/suboptimaal vind aan interview #1:

• Ik zeg heel vaak ‘ok’, met per keer een andere intonatie, en meestal kan ik op datzelfde moment beter niks zeggen;
• Fijn dat het gesprek langzaamaan enthousiaster wordt, maar het begin is wel erg aarzelend. Dat vraagt om meer en actievere voorbereiding;
• Ik stel soms een andere vraag dan ik in tweede instantie zou stellen;

Ik vraag me af (met antwoord dat als eerste opkomt):

• Wie gaat hier naar luisteren dan (eenzame mensen, mensen die met pensioen zijn, die niks beter te doen hebben)?
• Zou ik hier zelf naar luisteren (ik denk het niet, ik houd niet van podcasts)?
• Als ik er zelf al niet naar zou luisteren, wat heeft het dan voor zin om te maken (weinig tot geen)?

Maar los van dat alles… Ik beleef er tussen de regels door toch best plezier aan om er naar te luisteren. En eindig het terugluisteren, net als het gesprek toen, met rode wangen. En Marinthe ook, we hadden het gesprek op de box staan en bouwen in de tussentijd iets van blokken. Of haar rode wangen aan het interview te danken zijn, weet ik niet. Wel dat ze eerst geen rode wangen had, en daarna wel.

foto: Ellen Hooijmans

En al luisterend bemerk ik dat er gaandeweg toch echt wel iets in beweging komt dat naar mijn idee bijzonder is:

• Ik voel me vrij, en merk dat Coen zich ook vrij voelt, en dat ik me als luisteraar ook vrij voel – wat ik tegelijk als vrij uitzonderlijk ervaar;
• Er wordt geen verhaal gereproduceerd of stukje opgevoerd. We vinden nieuwe dingen uit. Nieuwe woorden, nieuwe verbanden, nieuwe betekenissen. Samen, dankzij en ondanks elkaar.
• De ontmoeting dient geen ander doel dan zichzelf.

Ja, dit is het soort gesprek dat ik wil voeren, de ontmoeting die ik wil beleven, de reis die ik wil maken en waarop ik mensen wil uitnodigen om die mee te beleven. Om niet alleen te doen, maar ook te delen.

Maar als ik dat wil, en dat wil ik, dan is er wel werk aan de winkel. Vooral verwachtingsmanagement, zodat iemand die luistert weet wat hem/haar/hen te wachten staat en ook juist dáárvoor komt luisteren:

Whatever the Weather en de Kleine Prins

Sinds ik een jaar lang ieder uur de horizon fotografeerde, is mijn kijk op de zee voorgoed veranderd. Ik dacht dat ik het uitzicht kende. Door NEW HORIZONS werd me helder hoe onmogelijk het is om iets wezenlijk te kennen. En hoe waardevol de wens is om desondanks de beweging te maken naar het willen kennen. Iets of iemand te laten groeien door de aandacht die je eraan geeft, waardoor die/datgene alleen maar nog rijker en waardevoller wordt. Zoals dat in mijn beleving voor alles geldt waar je schoonheid, waarheid en leven in herkent. En dat je dat zelf kunt doen, door ervoor te kiezen.

Over de horizon hoor ik dat mensen vaak zeggen, in verschillende formuleringen. Van “Sinds jij je project gedaan heb, ben ik de horizon veel meer gaan waarderen” tot “Als ik op het strand loop moet ik altijd aan jou denken”.

Met de gezichten van Whatever the Weather is het, blijkbaar, minder makkelijk om tot een vergelijkbare waardering te komen. Eerst vond ik dat vooral stom. (‘Geloof nou maar dat deze portretten minstens net zo mooi zijn als de horizon!’). Gaandeweg ben ik er ook over na gaan denken:

Wat hoor ik mensen zeggen over het verschil, en hoe kan ik dat plaatsen?

Ik heb er inmiddels een theorie over, en ben benieuwd of jij lezer, die kunt volgen en herkent. Over waarom de horizon zo fijn is om naar te kijken, en een het aankijken van een gezicht zo makkelijk veel van je vraagt.

“Ben ik in evenwicht?“
Het uitzicht op de horizon is een evolutionair belangrijk referentiepunt. En al vanaf jonge leeftijd. Zodra je gaat lopen, of zelfs al gaat kruipen, is het belangrijk om te weten of dat recht op doet. Waar boven is en waar beneden, of je in evenwicht. Niet gek dat je lichaam je waarschuwt als dat niet zo is, of als de verschillende systemen in je lichaam verschillende informatie over je evenwicht doorgeven. Dan wordt je misselijk.

Van meesterschap naar levenskunst

Ook al werken we al een tijd lang niet meer samen, ik heb nog altijd veel te danken aan mijn oud-projectpartner Lie van Schelven. Tijdens het werken aan NEW HORIZONS heb ik veel met haar ondernomen en geleerd, over hoe je met aandacht te werk gaat.

‘Aandacht voor de aandacht’ noemden we dat dan vaak. Samen met Lie bedacht ik de eerste 24-uurs horizonobservatie, in het voorjaar van 2013. En we ‘sparden’ over de verhaallijn die de drager van de beeldselectie en compositie van het boek is komen te vormen. En toen het boek er eenmaal was, onderzochten we samen met eveneens-projectpartner Wendy van Buul hoe het gekomen was dat het gelukt was het boek er te laten komen, en wat we daarvan hadden geleerd: een onderzoek naar ‘levenskunst volgens het wordingsprincipe’, dat onder andere inzoomde op de dynamiek tussen ‘maken’ en laten ontstaan. Met wederom een hoofdrol voor de omgang met aandacht.

Projectpartners in NEW HORIZONS:
Arie, Lie, Rob, Robert, Roelof, Sebastiaan, Stefan en Wendy

Synchronisatie
Ik leerde over het belang om het belang van een bijeenkomst te markeren met een check-in en een check-out: een aandachtige verwelkoming aan het begin, en een aandachtig elkaar bedanken en uitzwaaien aan het einde. Om iedereen die zich ergens bij betrekt ook een plek en een rol te doen innemen, en daar ook met volledigheid in te stappen. En elkaar aan het einde van de reis ook weer vrij te maken van de wederzijdse verantwoordelijkheden die al reizende zijn ontstaan.

Straks na de tentoonstelling

Inclusief vandaag duurt de tentoonstelling van Whatever the Weather nog vier dagen (welkom!). Voor daarna heb ik nog weinig plannen, en is er vooral ruimte.

Van die weinige plannen wél zijn, wil ik er twee graag delen omdat ik er in het bijzonder naar uitkijk:

Voor wie morgen de opening van de tentoonstelling wil bezoeken

Tussenstand aan de vooravond van de tentoonstelling

Beste bezoeker,

Tof als je van plan bent morgen (vrijdag 9 oktober) de tentoonstelling van Whatever the Weather te komen bezoeken. Als je wel wilt komen maar je nog niet hebt aangemeld, doe dat dan graag nog (hier).

Door de coronamaatregelen is de opening wat anders dan eerdere feestelijke momenten die ik rondom mijn werk organiseerde. En eigenlijk komt dat helemaal niet zo slecht uit. Want de uitnodiging tot wezenlijke ontmoeting is gediend met rust, ruimte en onverdeelde aandacht.

Ga dus vooral niet haasten om er morgen bij te zijn, want de tentoonstelling duurt twee maanden. Op een ander moment heb ik waarschijnlijk meer tijd en aandacht om je te ontmoeten dan morgen. De expo is tot en met zondag 29 november elke zaterdag te bezoeken van 11 tot 16 uur, op maandagen aan het einde van mijn wekelijkse wandeling (waarbij welkom), en op andere momenten op afspraak. Stuur me een mailtje of geef op deze pagina door wanneer je graag wilt op bezoek wilt komen.

Voor wie morgen naar de opening komt:

• Er is geen programma. Geen gastsprekers, geen openingsmoment.
• Ik ben er, jij bent er mijn studiogenoten zijn er, misschien een aantal mensen die aan het project deelnemen, het boek is er, de horizons zijn er. De rest maken we ter plekke.
• Ik verwacht ca. 20 mensen.
• In de tuin zetten we twee tenten neer, zodat we genoeg ruimte hebben om iedereen te ontvangen en iedereen een eigen moment kan kiezen om de horizons en vooral het boek te bekijken.
• Bij de ingang zorgen we voor ontsmettingsmateriaal, waarmee je je handen bij binnenkomst en vertrek kunt schoonmaken.
• Er zijn geen hapjes. Wel wat te drinken, en verder veel leuke eetgelegenheden in de buurt.
• We vragen je zelf te letten op de afstand die je in acht neemt ten opzichte van medebezoekers.
• Als je je verkouden bent of koorts hebt, kom dan graag op bezoek wanneer je je weer beter voelt (beterschap!)
• Als je genoeg beleefd hebt, of met iemand/mensen uitgebreid verder wilt kletsen, voel je vrij om dat in de tuin of op een leuk plekje in de buurt te doen.

Tijdens de tentoonstelling probeer ik met een crowdfundcampagne de productie van het boek in oplage mogelijk te maken. Daarvoor is € 40.000 nodig. Voel je zeker niet verplicht daar aan bij te dragen, maar zeker ook wel welkom. Ik vertel je graag over de manieren die ik heb bedacht om mensen uit te nodigen bij te dragen.

Kunstzaal de Bron vind je aan de Zoutmanstraat 43a in Den Haag, net buiten het stadscentrum. We zijn per OV goed bereikbaar vanaf het Centraal Station en station Hollands Spoor, met tram 16 of met de OV-fiets. Precieze OV-informatie vind je op 9292.nl. Met de auto komen kan ook, het best via de A12. Parkeren in de straat lukt meestal makkelijk, maar is wel betaald. Voor een routebeschrijving met de auto, zie hier.

Samenvattend:

Welkom, ook namens mijn studiogenoten Simon Buijs, Tessa Kuyvenhoven en Idris van Heffen!

Wezenlijke Ontmoeting in de woorden van Martin Buber (2)

Natuurfilosoof een meervoudig hoogleraar Matthijs Schouten was de eerste die me wees op het werk van Martin Buber. Ik vertelde hem in het najaar van 2017 over mijn plannen met Wezenlijke Ontmoeting en dan noemde hij dit als verplichte literatuur. Ik kocht spoorslags Bubers sleutelwerk Ich und Du – wel in het Nederlands.

Het boek begint vrij eenvoudig en begrijpelijk. Over het verschil of je iets of iemand beschouwt als jij ontmoet. Of als een het. Iets waarvan je afgescheiden bent. Waar je van alles over kunt zeggen, maar wat zelfs met de meest gedetailleerde beschrijving iets blijft waarmee je je niet kunt verbinden. Dat je niet in wezen kunt ontmoeten tot je je dat doet in de verhouding van ik staat tot jij: de ander of het andere als wezen dat gelijk is aan jezelf, ook al betreft het een boom of steen.

Het stukje dat ik voor deze blogpost citeer, staat verderop in het boek. Het is niet eenvoudig om te lezen, of om je plaats in te bepalen. Maar daarom des te mooier om er eens in de zoveel tijd opnieuw bij te pakken.

“Zoals men de nachtmerrie in zijn macht krijgt door hem zijn werkelijke naam toe te roepen, zo moet de Het-wereld, die zich zojuist nog griezelig uitstrekte tegenover de kleine kracht van de mens, zich gewonnen geven aan degene die haar in haar wezen

Wezenlijke Ontmoeting in de woorden van Martin Buber (1)

Natuurfilosoof een meervoudig hoogleraar Matthijs Schouten was de eerste die me wees op het werk van Martin Buber. Ik vertelde hem in het najaar van 2017 over mijn plannen met Wezenlijke Ontmoeting en dan noemde hij dit als verplichte literatuur. Ik kocht spoorslags Bubers sleutelwerk Ich und Du – wel in het Nederlands.

Het boek begint vrij eenvoudig en begrijpelijk. Over het verschil of je iets of iemand beschouwt als jij ontmoet. Of als een het. Iets waarvan je afgescheiden bent. Waar je van alles over kunt zeggen, maar wat zelfs met de meest gedetailleerde beschrijving iets blijft waarmee je je niet kunt verbinden. Dat je niet in wezen kunt ontmoeten tot je je dat doet in de verhouding van ik staat tot jij: de ander of het andere als wezen dat gelijk is aan jezelf, ook al betreft het een boom of steen.